POMOZITE DA JEDNA PLEMENITA IDEJA ZAŽIVI!

Osnovna pretpostavka ustanovljenja pesničke nagrade je objavljivanje dvojezične, srpsko-mađarske knjige izbora pesama iz celokupnog dela Milana Dunđerskog, čiji urednici su profesor filozofije Milan Đorđević i dr Hargita Futo Horvat, a priređivač je mr Mirjana Grujić Stanić. Iz predgovora navedene publikacije u rukopisu, koji potpisuje Milan Đorđević, mogu se saznati osnovni motivi objavljivanja knjige i ustanovljenja pesničke nagrade:

„Osnovni razlog objavljivanja ove dvojezične knjige, izbora iz celokupnog dela Milana Dunđerskog, je ustanovljenje književne nagrade za mlade, darovite pesnike, učenike srednjih škola srpske i mađarske nacionalnosti i studente srpskog i mađarskog jezika u zemlji, kao izraza brige i odgovornosti za budućnost istinske kulture. Nagradom bi, s jedne strane, odali zasluženu počast i trajno čuvali uspomenu na značajnog, za srpsko i jugoslovensko kulturno nasleđe, zavičajnog pesnika i humanistu, a s druge strane, bi dali progresivni i kontinuirani doprinos principijelnoj odbrani i afirmaciji u javnom duhovnom prostoru autonomne umetničko-stvaralačke individualnosti, istinskih književno-estetskih i ljudskih društvenih vrednosti ostvarenih u delu i značaja bavljenja vrhunskim kulturnim stvaralaštvom, kao opštih i zajedničkih identifikacijskih odrednica. Takođe, prevođenje izabranih pesama iz pesničkog opusa Milana Dunđerskog, kao i intencija urednika ove publikacije da se nagrađene pesme prevode i objavljuju u relevantnim srpskim i mađarskim književnim časopisima, predstavlja doprinos prevazilaženju jezičko-komunikacijskih granica stvaralaštva, književno-teorijskih istraživanja i recepcije dela, a time i razvijanju nadnacionalne umetničko-kulturne zajednice slobodnog duha.ˮ

S obzirom na opštepoznatu činjenicu veoma lošeg materijalnog stanja u kulturi naše zemlje,ostvarivanje zamisli o ustanovljenju ove pesničke nagrade nailazi na očekivane poteškoće. Stoga,pozivamo Srbobrance/Sentomašane iz opštine i dijaspore, poštovaoce književnog dela i ličnosti Milana Dunđerskog, kao i one koji smatraju da je reč o vrednom kulturnom projektu, a umogućnosti su da finansijski pomognu objavljivanje dvojezične, srpsko-mađarske knjige izbora pesama iz njegovog celokupnog dela, da se obrate zaposlenima u Narodnoj biblioteci Srbobran i saznaju na koji način to mogu da učine (+381 (0) 21 730 185, tekasrb@stcable.net). Knjiga se neće prodavati, nego će se uz diplomu jednom godišnje poklanjati nagrađenim mladim pesnicima, a urednici i priređivač za svoj rad na knjizi neće uzeti honorar. Imena svih priložnika će biti zapisana u knjizi.

Odgovor na pitanje da li su Srbobranci/Sentomašani zaista dobro poznavali Milana Dunđerskog i da li je zaslužio da se ustanovi književna nagrada koja će nositi njegovo ime, možete dobiti čitanjem teksta o njegovom životu i delu, koji će biti odštampan u knjizi, a  napisao ga je Milan Đorđević:

„Milan Dunđerski je rođen 1952. godine kao sin jedinac, od majke Ljubice (rođ. Radišić) i oca Novaka, u porodici skromnog srbobranskog zemljoradnika, koji nije bio u direktnoj srodničkoj vezi sa bogatom familijom istog prezimena. Do polaska u srednju školu, kada je njegov otac kupio kuću u delu naselja Srbobran pod nazivom Unčić, detinjstvo je proveo na salašu, zbog čega je najčešće bio đak pešak. Kao učenik Srbobranske gimnazije bio je pod znatnim uticajem ne samo zapadne i jugoslovenske popularne kulture, revolucionarnog duha 60-ih i hipi pokreta, nego je svoju ličnost suštinski oblikovao na savremenim idejnim i književno-umetničkim osnovama evropske kulture, a zbog ispoljenog literarnog talenta bio je saradnik Radio Srbobrana.

Poeziju je počeo da objavljuje 1970. godine kao student jugoslovenske književnosti u zrenjaninskoj „Ulazniciˮ, koju je uređivao Vujica Rešin Tucić, i u novosadskom studentskom listu „Indeksˮ. Prva pesnička zbirka pod naslovom „Okovan rebrimaˮ, objavljena mu je 1973. godine u ediciji Prva knjiga Matice srpske, koja je davala šansu mladim, talentovanim početnicima u kojima je prepoznat značajan umetničko-stvaralački potencijal, te su ti književni prvenci predstavljali trajne kulturne vrednosti. Dr Draško Ređep, glavni i odgovorni urednik ove edicije, u časopisu „Poljaˮ je 1973. godine objavio kritički književni prikaz o onima koji stižu, tj. o značajnim predstavnicima najmlađe vojvođanske generacije pesnika, među kojima je bio i Milan Dunđerski:

„Ta tri rukopisa, mogu to da utvrdim s osećanjem uredničke odgovornosti, nesumnjivo su se izdvojila u poštanskim pošiljkama koje svakodnevno stižu na uredničke adrese ... Žedni, daroviti, prodorni dečaci našeg pesničkog trenutka bez sumnje se zovu i Benka, Dunđerski, Lalić.ˮ

Da ugledni intelektualac i univerzitetski profesor nije pogrešio u svojoj stručnoj oceni i prognozama pokazao je dalji pesnički razvoj tih istaknutih mladih stvaralaca umetničke poezije.

Za poeziju objavljenu u „Indeksuˮ dobio je 1973. godine prestižnu nagradu Brankovog kola „Pečat varoši sremskokarlovačkeˮ, koju je redakcija tog uglednog studentskog lista tradicionalno dodeljivala mladim jugoslovenskim pesnicima. Odluku o laureatu je doneo žiri koji je radio u sastavu: Miodrag Pavlović, Ljubomir Simović, Pero Zubac, Jovan Zivlak i Vladimir Stanić. Iste godine mladi pesnik je dobio i najviše društveno priznanje od rukovodećih ljudi Opštine Srbobran, koji su mu zbog izuzetnog dostignuća na polju kulture uručili „Oktobarsku nagraduˮ.

Milan Dunđerski je bio saradnik i urednik srpske redakcije „Tribine mladihˮ od 1973. do 1977. godine, koja je, kao jedan od najuglednijih omladinskih kulturnih centara u zemlji, okupljala mlade, talentovane i slobodoumne stvaraoce iz Vojvodine i značajne intelektualce iz svih republika SFRJ. Dunđerski je bio i član redakcije „Poljaˮ od 1976. do 1984. godine, časopisa koji je delovao u sklopu „Tribine mladihˮ.

Drugu pesničku zbirku pod naslovom „Mrtva prirodaˮ objavio je 1979. godine. Sledeće godine dobio je nagradu „Stražilovoˮ za najbolju knjigu u poslednjih godinu dana u izdanju istoimene edicije. Žiri ove prestižne književne nagrade su sačinjavali: Pero Zubac, Vladimir Bogdanović i Jovan Dunđin. Pesmu „Ako me tražiš gleˮ, iz nagrađene zbirke, na mađarski jezik je preveo Renčar Mihalj, a objavljena je u dnevnom listu Magyar Szo 1981. godine.

Godine 1981. Milan Dunđerski je diplomirao Jugoslovensku književnost na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, a kao nastavnik srpskog jezika radio je u Srbobranskoj gimnaziji i OŠ „Vuk Karadžićˮ. Direktor Radio Srbobrana je bio u desetogodišnjem mandatu. Među onima koji su ga lično poznavali, bili mu bliski prijatelji, kolege i saradnici u kulturno-prosvetnom radu postoji saglasnost da je bio veoma obrazovan, uljudan i otvoren za dijalog; tolerantan i sposoban da prizna grešku i da se izvini; da je bio skroman, miran, staložen, ćutljiv i nenametljiv; da je bio istinoljubivi i pravdoljubivi idealista sa velikim poverenjem u ljude, koji je časno i pošteno radio svoj posao i ostvarivao visoke rezultate, te bio dobar učitelj i inspiracija mlađim saradnicima.  

Milan Dunđerski je svoju treću zbirku pesama pod naslovom „Anatom senkeˮ objavio 1986. godine. Zoran Đerić je iste godine u časopisu „Poljaˮ objavio kritički prikaz ove knjige tvrdeći da je reč o vrednom književnom delu: „Dunđerski je do sada objavio dve knjige pesama. Anatom senke je njegova treća knjiga, kojom potvrđuje nesumnjive poetske kvalitete i pronalazi svoje mesto u kontekstu mlade srpske književnosti.ˮ U dnevnom listu Magyar Szo 1987. godine objavljena je Milanova pesma „Enejin govorˮ iz zbirke „Anatom senkeˮ, koju je na mađarski jezik preveo Arpad Vicko.

Književnik Nenad Grujičić je 1990. godine objavio almanah stihova „Auh, što život ušima striže: Stražilovo 1970-1990ˮ sačinjen povodom dvadesetogodišnjice postojanja obnovljenog lista „Stražilovoˮ, u koju je uvrstio i Milanovu pesmu „Biografske zabeleškeˮ iz zbirke „Mrtva prirodaˮ. Vladislav Matić je u Novom Sadu (u izdanju Saveza amaterskih pozorišnih društava Vojvodine) 1990. sačinio i objavio izbor pesama za mlađi uzrast pod naslovom „Al je lep ovaj svetˮ. Reč je o zbirci poezije za mlade recitatore u koju su uvrštene pesme poznatih i priznatih jugoslovenskih i svetskih pesnika, među kojima je i Milanova pesma „Sedamnaesti kvartˮ.

Početkom 90-ih godina prošlog veka Milan Dunđerski nije bio poslušni pragmatičar, konformista i oportunista, nego se kao odgovoran, dosledan i požrtvovani intelektualac leve orijentacije, u skladu s vlastitim humanističkim, demokratskim i pacifističkim idejnim i vrednosnim uverenjima pridružio građanskim snagama koje su se hrabro kritički suprotstavile i javno pobunile protiv autoritarne vlasti, nacionalističke palanačke mržnje, primitivizma i ratnog načina rešavanja dugotrajne i duboke krize u odnosima jugoslovenskih naroda i narodnosti. Od strane udruženja radio-difuzne organizacije Vojvodine 1992. godine je bio nagrađen za esej protiv rata, nacionalističke političke instrumentalizacije kulture i gušenja slobode mišljenja, koji je pročitao u emisiji Dnevnik urednika Radio Srbobrana. Zbog svog javnog, društveno-političkog opozicionog angažmana Milan i njegova porodica, supruga Snežana i sin Predrag, puno su propatili poslednje decenije 20. veka.

Pero Zubac je 1997. godine u svoju antologiju najlepših pesama o ljubavi pod naslovom „Velika tajna: od Stevana Tontića do Đorđa Sladojaˮ, uvrstio i Milanovu pesmu „Ako me tražiš gleˮ iz njegove druge zbirke pesama „Mrtva prirodaˮ.

Četvrtu zbirku pesama pod naslovom „Mesec iznad Tise – pluralia tantumˮ Dunđerski je objavio 2003. godine u izdanju Narodne biblioteke Srbobran. U Društvu književnika Vojvodine na promociji ove knjige govorili su književnici Petko Vojnić Purčar i Zoran M. Mandić - koji je tom prilikom između ostalog rekao i sledeće: „...poezija Milana Dunđerskog godinama ostavlja dubok trag u srpskoj književnosti, postala je legitimni deo njene celine.ˮ 

Na sednici upravnog odbora Matice srpske održanoj 19. aprila 2004. godine Milan Dunđerski je izabran za redovnog člana što je značilo da je imao pravo i mogućnost aktivnog učešća u radu ove najstarije i najuglednije naučne i kulturne ustanove srpskog naroda.

Ideju o osnivanju književne nagrade „Lenkin prstenˮ, u čast Lenke Dunđerski i Laze Kostića, za najlepšu ljubavnu pesmu na srpskom jeziku objavljenu u poslednjih godinu dana, Milan Dunđerski je realizovao 2006. godine. U osnovi je bila namera da se na visokom umetničkom nivou nagrađuje i afirmiše ljubavna poezija i ljubav uopšte kao jedan od najbitnijih fenomena ljudskog postojanja.

Milan Duđerski je umro posle kraće i teške bolesti 10. decembra 2007. godine. Činjenica da je imao samo 55 godina kad je preminuo govori nam da je naša lokalna sredina i srbijanska kultura uopšte ostala uskraćena za mnoge pozitivne i vredne rezultate preranim odlaskom ovog umnog, talentovanog i dobrog čoveka. Posthumno objavljenu pesničku zbirku Milana Dunđerskog pod naslovom „Pesme 1973-2007ˮ, u izdanju Društva književnika Vojvodine, priredio je Jovan Zivlak na osnovu prethodno objavljenih pesama iz Milanovih zbirki i neobjavljenih pesama iz rukopisne zaostavštine koja se sastojala iz nezavršene zbirke sa radnim naslovom „Igreˮ. Na promociji poslednje Milanove knjige u galeriji Doma kulture Srbobran, 2008. godine Jovan Zivlak, predsednik Društva književnika Vojvodine, o Milanu je izjavio sledeće:

„Spada u red značajnijih srpskih pesnika. Dunđerski je bio skroman čovek, ali veliki i znameniti, značajan pisac.ˮ

Tom prilikom je govorio i Milorad Belančić, bivši predsednik Filozofskog društva Srbije, urednik Trećeg programa Radio Beograda i časopisa Theoria, koji je u svojoj knjizi pod naslovom „Filozof  ne sme da ide u Sirakuzuˮ (2010) objavio i esej o Milanovom pesništvu pod naslovom „A vrbe, a valceriˮ u kome je između ostalog napisao:

„Parafrazirajući Karla Krausa mogli bismo reći: Milan Dunđerski je veoma poznat pesnik samo što se to ne zna jer se nije raščulo. Šalu na stranu, ali tu imamo u stvari opis današnje Srbije. U njoj se početkom 21. veka na prste jedne ruke mogu da prebroje stvaraoci koji bi po dubini poetske misli mogli da se uporede s Milanom Dunđerskim, ali pod uslovom da je za njega neko još uopšte čuo. Pri tom se zaboravlja da su merila čuvenja sasvim drugo od poetskih merila i da su danas nastala takva vremena da su čuvenja postala skoro uvreda za poeziju, književnost, filozofiju.ˮ

Društvo književnika Vojvodine je u sklopu tradicionalne manifestacije obeležavanja Svetskog dana poezije održalo 2013. godine u čitaonici novosadske Gradske biblioteke i memorijalno veče pod nazivom „Tečni glagoli i vlažne metaforeˮ posvećeno podsećanju Novosađana na preminule značajne pesnike Vojvodine, svih nacionalnosti, koji su svojim delom obeležili drugu polovinu XX veka. Glumci SNP-a su između ostalih čitali i pesme Milana Dunđerskog, a Jovan Zivlak je tom prilikom rekao:

„Učinili su da Novi Sad postane duhovni centar.ˮ

Dakle, od prve Milanove zbirke pesama kompetentna književna kritika je pratila njegov rad, promišljala, tumačila i davala stručne ocene o vrednosti njegovih pesničkih ostvarenja. Smatramo da će objavljivanje dvojezične knjige, izbora iz celokupnog pesničkog opusa Milana Dunđerskog, i ustanovljenje književne nagrade, omogućiti recepciju njegovog dela i kreativne podsticaje mladim generacijama ljubitelja i stvaralaca umetničke poezije na mađarskom i srpskom jeziku, kao i nova književno-teorijsko proučavanja i čitanja njegovog dela.ˮ

S.N.

Foto:Facebook

 

 

Postavio: Administrator dana 2017.01.17

|  Ocena:

 

                                    

 

Komentar na ovu vest mogu ostaviti samo registrovani korisnici našeg portala!